Việc hai vợ chồng cùng được nhận huân chương Bắc đẩu Bội tinh, lại cùng được thăng cấp là điều cực kỳ hiếm hoi.

Ngày 11/7 vừa qua, Tổng thống Pháp đã ký sắc lệnh thăng hạng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh (Légion d’honneur), phần thưởng cao quý nhất của Nhà nước Pháp cho hai nhà khoa học gốc Việt là GS. Trần Thanh Vân và vợ – GS. Lê Kim Ngọc. Cả hai được nâng từ cấp Hiệp sĩ (Chevalier) lên cấp Sĩ quan (Officier), trở thành một trong số rất hiếm những cặp vợ chồng cùng nhận vinh dự này trong cùng một đợt. Đây không chỉ là niềm tự hào của cộng đồng khoa học quốc tế, mà còn là minh chứng sống động cho những đóng góp không ngừng nghỉ suốt hàng chục năm của hai nhà khoa học Việt kiều đối với sự phát triển của tri thức, giáo dục và nhân đạo toàn cầu.

Huân chương Bắc đẩu Bội tinh được Hoàng đế Napoléon Bonaparte sáng lập từ năm 1802, là biểu tượng danh giá nhất để ghi nhận những đóng góp đặc biệt của cá nhân trong các lĩnh vực quân sự và dân sự cho nước Pháp và nhân loại. Hệ thống này có 5 cấp độ: Hiệp sĩ, Sĩ quan, Hiệp huân, Đại huân và Giáo sĩ. Trong đó, cấp Sĩ quan là thứ hạng cao, chỉ dành cho những cá nhân có thành tích đặc biệt xuất sắc và lâu dài. Việc cả hai vợ chồng cùng được thăng cấp là điều cực kỳ hiếm hoi, cho thấy mức độ ảnh hưởng và cống hiến sâu rộng của họ.

Hai con người, một lý tưởng, họ không chỉ là các nhà khoa học, mà còn là những người gieo mầm hy vọng. Hai vợ chồng giáo sư đã dành phần lớn đời mình để xây dựng cầu nối giữa khoa học thế giới với Việt Nam. Đó là tâm nguyện mà GS. Trần Thanh Vân đã từng nhắc tới: “Phần lớn cuộc đời chúng tôi đã làm cho các nước ngoài. Dĩ nhiên, là người Việt Nam, chúng tôi luôn muốn giúp cho nước mình được chừng nào hay chừng đấy!”.

Với lời ngắn gọn nhưng chứa đựng tâm huyết ấy, GS. Trần Thanh Vân đã thể hiện sự gắn bó sâu đậm không chỉ với vợ, GS. Lê Kim Ngọc mà còn với quê hương đất nước. Đây không phải lời hứa suông, mà là kim chỉ nam dẫn đường cho hành trình cùng nhau xây dựng ICISE – một dự án khoa học nhân văn đầy tâm huyết được ông bà triển khai ở Việt Nam sau nhiều năm xa cách.

Từ năm 2013, trung tâm ICISE (Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành) tại Quy Nhơn được khánh thành với sự tâm huyết của vợ chồng ông bà. Trung tâm đã trở thành điểm hội tụ của hơn 16.500 nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới, trong đó có gần 20 người từng đoạt giải Nobel. Tính đến nay, ICISE đã tổ chức gần 200 hội nghị, 45 trường học khoa học và các hoạt động giáo dục truyền cảm hứng khác.

ICISE không chỉ là một trung tâm khoa học, mà còn là biểu tượng cho khát vọng xây dựng một “thung lũng Silicon” của khoa học ở Việt Nam. Với sự bảo trợ và điều hành của hai giáo sư, nơi đây trở thành điểm đến cho các nhà khoa học quốc tế, đồng thời là cơ hội để học sinh – sinh viên Việt Nam được tiếp cận với tri thức tiên tiến. Chương trình học bổng Vallet và chuỗi sự kiện “Gặp gỡ Việt Nam” cũng là những đóng góp quan trọng của họ trong việc vun đắp thế hệ tri thức trẻ.

Trong sự kiện Đại hội đồng Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU) lần thứ 149 tại Thụy Sỹ năm, GS. Trần Thanh Vân đã từng chia sẻ: “Khoa học không chỉ là công cụ và cơ sở xác đáng để giải quyết các vấn đề xã hội, mà còn là cầu nối quan trọng để các quốc gia và các nền văn hóa đến gần nhau hơn. Trung tâm ICISE, với sứ mệnh thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực khoa học, đã và đang đóng góp tích cực vào việc xây dựng một thế giới hòa bình và thịnh vượng hơn”.